کاخ المشتّی

10 دی 1386

کاخ المشتّی (المشاطه) در اردن متعلق به "مکتب شام و سوریه" که در دوره ی امویان ساخته شده، تنها بنایی است از این منطقه که نامش در بخش هنر اسلامی کتاب "هنر در گذر زمان" ذکر شده، خانم هلن گاردنر در رابطه با این بنا چنین نوشته اند:

در کاخ ناتمام مَشتّی یا "سرای زمستانی" در صحرای اردن، نمای بیرونی و دروازه را با کتیبه ی سنگی عریض و دارای کنده کاریهای فراوان تزیین کرده اند. نقش و نگار، آرایش و رابطه ی این کتیبه با کل بنا، سجایای برجسته ی زینتکاری در معماری اولیه ی اسلامی را مجسم می سازد.

نوار درازی به ارتفاع چهار و نیم متر با یک ردیف مثلث هم اندازه، در داخل قابی از کنده کاریهای توری شکلی از نقش و نگارهای گیاهی، دیده می شود؛ هیچ مثلثی در تمام اجزایش با مثلث دیگر یکی نیست و در برخی از آنها پیکره های برخی از جانوران را افزوده اند. سرچشمه ی اجزا و نقش و نگارهای مزبور را به سادگی شناخته اند و معلوم شده است که به تقلید از آثار معماری و پیکرتراشی دوره ی کلاسیک پسین و آغازین بیزانس و ایران عهد ساسانیان ساخته شده اند، ولی چگونگی درآمیزی و آرایش آنها از مختصات هنر اسلامی است.

* چند روز به پایان سفرم مونده بود که برای دیدن این بنا که الان نزدیک فرودگاه عمان هست، رفتم. البته دیگه نمی شه اسمش را بنای معماری گذاشت چون به یک مخروبه تبدیل شده که هیچ گونه محافظتی ازش نمی شه. تمام مدتی که توی محوطه اش می چرخیدم، نمی دونم از شدت سرما بود یا از ترس افراد محلی ای که روی سقف های اونجا مرتب راه می رفتند و زیر نظرمون داشتند، می لرزیدم!!! اما همه ی اینها باعث نشد زیبایی های نقوش برجسته اش را نبینم و لذت نبرم! هر چند برام دردآوره وقتی می بینم آثار به این مهمی که هویت یک ملته اینطور داره تخریب می شه و ما جهان سومی ها هیچ اهمیتی به این مسئله نمیدیم. یاد فیلم مستندی افتادم که چند سال پیش در مورد معماری مصر باستان می دیدم. موقعی که بنزونی (benzoni) به ارزش معماری و مجسمه های مصری پی میبره، میاد مجسمه های معابد که بصورت ستون های غول پیکر هستند را از بناها جدا می کنه و به اروپا انتقال میده و به موزه های معتبر می فروشه. آنوقت مردم مصر به جای اینکه از این کار جلوگیری کنند، از بنزونی می پرسند: شما توی کشورتون سنگ ندارید که میایند از مصر سنگ می برید؟!!!!!